ایران شاهراه ترانزیتی شرق - غرب از تبریز تا ثریا
به گزارش پلات، یک مقام مسئول اظهار داشت: راه آهن تبریز - چشمه ثریا با حذف گسست دریاچه وان، ظرفیت ترانزیت انبوه شرق به غرب را تقویت کرده و مسیر ریلی ایران را به مدیترانه، دریای سیاه و اروپا متصل می کند.
سید مرتضی ناصریان، مشاور برنامه ریزی اقتصادی و تأمین مالی توسعه راه آهن شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور در گفتگو با خبرنگار مهر با تشریح آخرین وضعیت خط ریلی تبریز - مرند - چشمه ثریا، اظهار داشت: راه آهن ایران به ترکیه از مرز رازی برقرار است و شبکه ریلی ترکیه هم به اروپا متصل است. ترکیه خودش بعنوان همسایه بزرگ و دارای روابط حسنه و حجم تجارت بالا از نظر حمل بار و مسافر بین دو کشور برای ما اهمیت دارد، اما مهم تر از آن، اتصال ریلی ایران به مدیترانه، دریای سیاه و اروپا است.
وی اضافه کرد: جریان تجاری بین ایران و اروپا اکنون زیاد نیست، اما اهمیت مسیر فراتر از صادرات و واردات مستقیم است و ایران می تواند نقش ترانزیتی برای کشورهای شرق ایران، آسیای میانه، شبه قاره هند و حتی چین ایفا کند تا بار این کشورها هم از راه ایران به غرب آسیا و اروپا منتقل شود.
ناصریان بیان کرد: مسیر ترانزیتی شرق به غرب ایران می تواند از مرزهای ریلی مثل سرخس و اینچه برون از ترکمنستان یا از مرز شمتیغ با افغانستان یا از مرزهای آبی دریای خزر وارد کشور شود. بار وارد شده از این مبادی شرقی، از شبکه ریلی ایران عبور کرده و به سوی غرب کشور، قفقاز، ترکیه و نهایتا اروپا و دریای مدیترانه حرکت می کند.
وی افزود: نکته کلیدی اینست که در راه کنونی به مرز رازی، امتداد راه آهن به دریاچه وان می رسد. در آنجا، برای ادامه مسیر، بار باید از روی واگن ها به کشتی منتقل شود و پس از عبور از دریاچه باردیگر روی واگن های ریلی سوار شود. در گذشته دو روش استفاده شده است؛ یا بار مستقیماً با واگن به کشتی منتقل می شود و یا تخلیه و بارگیری مجدد صورت می گیرد، اما هیچ کدام برای حمل بار انبوه و مقیاس تجارت بین المللی مناسب نمی باشد.
مشاور برنامه ریزی اقتصادی و تأمین مالی توسعه راه آهن شرکت ساخت خاطرنشان کرد: برای آن که ایران بعنوان یک شاهراه ترانزیتی بین المللی شناخته شود و ظرفیت ترانزیت بصورت انبوه و پایدار افزایش یابد، نیازمند یک راهکار طولانی مدت و ساختاری جدید برای عبور از دریاچه وان هستیم.
پروژه یک تا دو میلیارد دلاری که ترکیه به اجرای آن نداشت
ناصریان درباره ی راهکارهای جایگزین برای اتصال ریلی ایران و ترکیه، اظهار نمود: یکی از روشهایی که در سالهای قبل مطرح بوده، راه اندازی خط ریلی در پیرامون دریاچه وان برای ایجاد اتصال مستقیم ریلی میان دو سوی دریاچه است. این مسیر از نظر فنی قابل اجراست، اما به سبب قرار گرفتن در منطقه ای کوهستانی، هزینه ساخت آن بالا بوده و برآورد می شود رقمی بین یک تا دو میلیارد دلار هزینه داشته باشد.
وی افزود: بر همین اساس، طی ۲۰ تا ۳۰ سال گذشته، با وجود درخواست مکرر از طرف ایران، طرف ترکیه ای علاقه ای به اجرای آن نشان نداده است. راهکار دیگر، استفاده از مسیر ریلی موازی در شرق ترکیه بجای مسیر حاشیه دریاچه وان است.
این کارشناس صنعت ریلی عنوان کرد: ترکیه در این راه، خط آهنی به سوی شرق این کشور و به سوی ایران دارد که تا نقطه ای موسوم به «قارص» امتداد یافته است. این نقطه از نظر اتصال ریلی اهمیت بالایی دارد و در صورت توسعه شبکه ریلی ترکیه به سوی منطقه نخجوان یا ایران، امکان اتصال شبکه ریلی ایران به این مسیر فراهم می شود.
وی اظهار داشت: در این چارچوب، نقطه ای با عنوان «چشمه ثریا» بعنوان محل اتصال جدید ریلی ایران و ترکیه عنوان شد. ترکیه درحال راه اندازی خط ریلی به نزدیکی این نقطه است که البته هدف ترکیه، دوگانه است یکی اتصال ریلی ترکیه به جمهوری نخجوان و دوم اتصال مستقیم به ایران. این پروژه فرصتی ایجاد کرد تا ایران هم خط ریلی خودرا به این نقطه توسعه داده و اتصال جدیدی با شبکه ریلی ترکیه برقرار کند.
ناصریان اضافه کرد: برای اتصال راه آهن ایران به چشمه ثریا، دو مسیر محتمل بررسی شد؛ یکی مسیر از جلفا به سوی چشمه ثریا در امتداد مرز، و دیگری مسیر تبریز به چشمه ثریا. بالاخره، مسیر دوم انتخاب گردید. این انتخاب به معنای کم هزینه تر بودن مسیر نیست، چونکه مسیر جلفا از نظر هزینه ساخت ارزان تر است، اما از منظر ترابری انبوه، ظرفیت مسیر تبریز به جلفا محدودتر بوده و مسیر تبریز به چشمه ثریا از نظر طول مسیر کوتاه تر و از نظر بهره برداری، کارآمدتر ارزیابی شد.
راه آهن تبریز - چشمه ثریا در پیچ وخم مجوزهای سازمان برنامه
وی خاطرنشان کرد: در راه تبریز به چشمه ثریا، بخش نخست از تبریز تا مرند، خط آهن وجود دارد که قدیمی بوده و نیازمند اصلاح، مرمت و پیشرفت مشخصات فنی است. از مرند تا چشمه ثریا هم باید خط ریلی جدید راه اندازی شود. مطالعات فنی، گزارش های توجیهی و طرح اولیه این مسیر در سالهای قبل تهیه و به سازمان برنامه و بودجه عرضه شده است، اما تا حالا مجوز اجرای این پروژه صادر نشده است.
مشاور برنامه ریزی اقتصادی و تأمین مالی توسعه راه آهن شرکت ساخت با اشاره به علل تأخیر در اعطای مجوز اجرای این پروژه، اظهار نمود: از منظر سازمان برنامه و بودجه، با عنایت به وجود ده ها پروژه نیمه تمام در کشور و محدودیت منابع مالی، اولویت با تکمیل پروژه هایی است که قبل تر مجوز اجرا دریافت کرده اند. به همین دلیل، با وجود پیگیری های انجام شده در دو تا سه سال گذشته، مجوز اجرای پروژه تبریز – چشمه ثریا صادر نشده است، هرچند این پروژه می تواند نقش برجسته ی در ارتباط شرقی - غربی ایران ایفا کند.
وی تصریح کرد: یکی از موضوعات اساسی در این راه، تصمیم گیری درباره ی راه اندازی راه آهن بصورت یک خطه یا دوخطه است. در نگاه اولیه، با عنایت به نامشخص بودن میزان تقاضای ترانزیت بین المللی و وابستگی آن به همکاری کشورهای مختلف، این دیدگاه وجود داشت که مسیر در اولین مرحله بصورت یک خطه راه اندازی شود.
ناصریان افزود: مطالعات و گزارش هایی که تا سال قبل برای این پروژه تهیه شده، هم بر همین مبنا بوده است. در عین حال، در وضعیت کنونی این بحث مطرح است که مسیر از ابتدا بصورت دوخطه راه اندازی شود، چونکه در مناطق کوهستانی، تبدیل راه آهن یک خطه به دوخطه در آینده با دشواری ها و هزینه های بسیار بالایی همراه خواهد بود.
این کارشناس صنعت ریلی خاطرنشان کرد: اگر افق طولانی مدت و احتمال ایجاد جریان باری قابل توجه درنظر گرفته شود، منطقی تر است که این مسیر از ابتدا با ظرفیت بالاتر طراحی شود. نمونه مشابه این رویکرد، راه آهن میانه - تبریز است که در سالهای اخیر بصورت دوخطه راه اندازی شده، هرچند اکنون ریل گذاری آن بصورت یک خطه انجام شده است.
وی اظهار داشت: این مسیر تا ایستگاهی به نام خاوران در سال ۱۴۰۲ به بهره برداری رسید، اما اتصال آن به ایستگاه موجود تبریز هنوز تکمیل نشده و این بخش هم باید اجرا شود. راه اندازی مسیر ریلی خاوران به تبریز از اهمیت بالایی برخوردار است، اما پروژه ای دشوار شمرده می شود، چونکه در این راه حدود ۲۷ کیلومتری، نزدیک به ۱۵ کیلومتر آن نیازمند راه اندازی تونل دوخطه است که از نظر پیچیدگی فنی و هزینه، قابل مقایسه با اجرای یک خط مترو است.
راه آهن خاوران - تبریز؛ حلقه مفقوده شبکه ریلی شمال غرب کشور
مشاور برنامه ریزی اقتصادی و تأمین مالی توسعه راه آهن شرکت ساخت خاطرنشان کرد: راه آهن میانه - بستان آباد - خاوران با هدف ایفای نقش باری و مسافری و با صرف هزینه قابل توجهی راه اندازی شده، اما این نقش بطور کامل محقق نمی شود مگر آن که این مسیر به ایستگاه موجود تبریز متصل شود. تا زمان تکمیل مسیر خاوران - تبریز، کارکرد کامل این خط ریلی محقق نخواهد شد.
وی افزود: در مجموع، اتصال خاوران به تبریز، پیشرفت خط فرسوده تبریز - مرند و راه اندازی مسیر جدید مرند - چشمه ثریا، چه بصورت یک خطه و چه دوخطه، پروژه هایی پرهزینه هستند، اما این پروژه ها با نگاه به افق های طولانی مدت و با هدف پاسخگویی به ترانزیت انبوه بین المللی تعریف می شوند.
ناصریان بیان کرد: چنانچه ترانزیت انبوه بین المللی محقق نشود و این مسیر صرفا برای صادرات و واردات و مسافرت میان ایران و ترکیه باشد، اجرای چنین پروژه ای توجیه اقتصادی نخواهد داشت. به این دلیل، به نظر می آید باید به دنبال جذب شرکای بین المللی یا ایجاد چارچوب های پایدار از راه موافقت نامه های بین المللی باشیم تا سرمایه گذاری در این پروژه با چشم اندازی روشن صورت گیرد.
این کارشناس صنعت ریلی اضافه کرد: در صورت راه اندازی این خط ریلی، علاوه بر ترکیه، کشورهای دیگری هم می توانند از آن بهره مند شوند. مهم ترین کشور در این بین چین است. حجم قابل توجهی از بار شرق ایران و چین به مقصد اروپا منتقل می شود که اکنون بخشی از آن از مسیر روسیه، بخشی از طریق کانال سوئز و آب های جنوبی و بخشی هم از مسیر دریای خزر، جمهوری آذربایجان، گرجستان و ترکیه یا دریای سیاه جابه جا می شود.
وی عنوان کرد: علاوه بر چین، کشورهای آسیای میانه هم می توانند از این مسیر استفاده کنند، هرچند میزان تقاضای آنها محدودتر است. در مجموع، بخش عمده تقاضای بالقوه برای کریدور شرقی-غربی ایران مربوط به کشورهایی مانند افغانستان و پاکستان است و بالاخره، تعیین کننده ترین بازیگر در این کریدور، کشور چین خواهد بود.
یک مزیت دیگر راه اندازی راه آهن تبریز به چشمه ثریا آن ست که راه آهن ارمنستان حالا از ایروان به ترکیه در حوالی قارص متصل است و بدین سان دسترسی ریلی به ارمنستان با گذر از ترکیه فراهم خواهد شد.
راه آهن تبریز - مرند - چشمه ثریا در سه قطعه اجرا می شود
مشاور برنامه ریزی اقتصادی و تأمین مالی توسعه راه آهن شرکت ساخت در مورد برنامه اجرائی برای مرمت کامل خط ریلی موجود و اجرای امتداد آن تا چشمه ثریا، خاطرنشان کرد: این طرح کلی را میتوان در چارچوب سه بخش تعریف کرد؛ نخست مسیر مرند - چشمه ثریا، دوم مسیر تبریز - مرند و سوم مسیر خاوران - تبریز. هر یک از این بخش ها قابلیت اجرا مستقل از هم را دارند و حتی میتوان اجرای بعضی از آنها را به شرایط آتی موکول کرد چونکه در وضعیت فعلی، اتصال ریلی ایران و ترکیه برقرار است، اما این اتصال با ظرفیت محدود صورت می گیرد. برای افزایش ظرفیت، در نهایت اجرای این قطعات سه گانه ضروری خواهد بود، با این وجود هنوز تصمیم قطعی درباره ی یک خطه یا دوخطه بودن مسیر تبریز - مرند - چشم ثریا اتخاذ نشده است.
ناصریان بیان کرد: راه اندازی راه آهن دوخطه، حداقل حدود ۷۰ درصد هزینه بیشتری نسبت به راه آهن یک خطه دارد. اکنون برآورد دقیق هزینه این پروژه را ندارم و برای اعلام برآورد مبلغ، لازم است به گزارش ها و مستندات مطالعاتی رجوع شود.
وی خاطرنشان کرد: مطالعات پیشین این پروژه، مسیر را به طور عمده بصورت یک خطه فرض کرده و برآورد هزینه ها هم بر همان مبنا انجام شده است. بعضی از این گزارش ها که حدود چهار تا پنج سال پیش تهیه شده اند، شامل برآورد تقاضای ترافیکی پروژه هم هستند.
پیش بینی جابه جایی ۷ میلیون تن بار در افق ۲۰ ساله راه آهن چشمه ثریا
ناصریان اظهار داشت: بر طبق این مطالعات، تقاضای مسافری طرح در سال نخست بهره برداری حدود یک میلیون نفر در سال پیشبینی شده است که این رقم با روندی افزایشی، در افق ۲۰ ساله به حدود یک میلیون و ۷۰۰ هزار نفر مسافر خواهد رسید. در بخش بار نیز، برآوردها نشان داده است که در سال اول بهره برداری، در صورت تحقق مفروضات طرح، حدود ۸۰۰ هزار تن بار جابه جا خواهد شد و این میزان در افق ۲۰ سال بهره برداری به حدود ۷ میلیون تن بار افزایش خواهد یافت.
مشاور برنامه ریزی اقتصادی و تأمین مالی توسعه راه آهن شرکت ساخت تصریح کرد: این ارقام مبتنی بر مفروضات مطالعاتی زمان تهیه گزارش هاست و تحقق آنها به شرایط حقیقی ترانزیت، همکاریهای بین المللی و نهائی شدن تصمیمات اجرائی پروژه بستگی دارد.
بدون تضمین جریان بار، راه اندازی راه آهن دوخطه توجیه ندارد
وی افزود: برآورد حجم ترافیک ترانزیتی مطرح شده، مبتنی بر فرض تداوم روال متعارف روابط تجاری و ترانزیتی ایران با کشورهای منطقه همچون چین، ترکیه و مسیر اروپا است که در این صورت، دستیافتن به این مقادیر دور از انتظار نخواهد بود. در عین حال، در صورتیکه توافقی شفاف و مشخص با چین حاصل شود و بخش قابل توجهی از تقاضای ترانزیتی این کشور از مسیر ایران عبور کند، تقاضای ترافیکی این کریدور می تواند به مراتب فراتر از برآوردهای فعلی افزایش یابد.
این کارشناس صنعت ریلی اضافه کرد: در چنین سناریوی خوش بینانه ای، کشور ناگزیر خواهد بود به سوی راه اندازی راه آهن دوخطه حرکت نماید. در این حالت، هزینه اجرای طرح بطور قابل توجهی بیشتر می شود و برآوردها نشان داده است که هزینه ها حدود ۷۰ درصد رشد خواهد داشت.
ناصریان تصریح کرد: بصورت کلی، راه اندازی یک خط راه آهن به طول تقریبی ۲۲۰ کیلومتر در منطقه ای کوهستانی، بدون تردید پروژه ای پرهزینه است و هزینه اجرای آن در حالت یک خطه حداقل بالاتر از ۶۰۰ میلیون دلار خواهد بود.
وی افزود: برآوردهای سرانگشتی نشان داده است هزینه اجرای این پروژه در حالت یک خطه می تواند بین ۷۰۰ میلیون دلار تا حدود یک میلیارد دلار متغیر باشد. بدیهی است در صورت دوخطه شدن مسیر، هزینه ها از مرز یک میلیارد دلار هم عبور خواهدنمود.
مشاور برنامه ریزی اقتصادی و تأمین مالی توسعه راه آهن شرکت ساخت با تکیه بر ضرورت پرهیز از اعمال نگاه های غیرواقع بینانه در پروژه های عمرانی اظهار داشت: باآنکه نگاه خوش بینانه می تواند انگیزه بخش باشد، اما در اجرای پروژه های زیربنایی باید صرفا بر مبنای منافع و صلاح کشور تصمیم گیری شود. تا وقتی که توافق قطعی و بین المللی برای تضمین جریان بار قابل توجه در این کریدور وجود نداشته باشد، نمی توان فرض را بر راه اندازی راه آهن دوخطه گذاشت.
وی خاطرنشان کرد: در صورت دستیافتن به یک توافق چندجانبه بین المللی که منجر به کاهش ریسک جریان ترانزیتی و ایجاد اطمینان نسبت به حجم پایدار بار شود، میتوان با اطمینان بیشتری به سوی راه اندازی راه آهن دوخطه در این منطقه حرکت کرد.
ناصریان در آخر تصریح کرد: مبحث مرتبط دیگر امکان باز شدن مرز ریلی جلفا برای ترابری بین المللی است که متاسفانه از ۳۵ سال قبل به سبب اختلاف جمهوری آذربایجان با جمهوری ارمنستان تعطیل شده است. گشایش مسیر قدیمی برای کشور ما مغتنم خواهد بود و زیرساخت های داخلی آن از تبریز تا جلفا و پایانه مرزی حالا موجود و راکد است و فعال خواهد شد با این وجود با فرض بازگشایی مرز جلفا، جایگزین اتصال ریلی به چشمه ثریا نمی شود همانطور که در ۶۰ سال قبل با وجود فعالیت مرز جلفا، راه اندازی راه آهن تبریز رازی انجام شد.
منبع: پلات
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب